Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Sunar cankurtaran B. (Yürütücü), Bozoklu Ş.
Lozan Antlaşması’nın ve Lozan Antlaşması’yla karara bağlanan Nüfus Mübadelesinin 100. yılında, bu proje, “mübadele üzerine çalışmak” olgusuna yeni bir yaklaşım getirmeyi hedeflemektedir. Mübadeleden bu yana geçen 100 yıllık sürede mübadeleye ilişkin yapılan tüm Türkçe ve Türkçeye çevrilmiş çalışmaları gözden geçiren proje ekibi, şu iki soruyu ortaya atmıştır: “Mübadele üzerine yeni bir söz söylemek mümkün müdür?” ve “mübadele üzerine yeni bir biçimde çalışmak mümkün müdür?” Bu sorulara, mübadele üzerine yeni bir söz söyleyebilmek için yeni bir çalışma felsefesinin şart olduğu ve bu iki sorunun cevabının birbirinden ayrılamayacağı yönünde cevap verilmiştir. Bu çerçevede, Uluslararası İlişkiler (Uİ) disiplininde nadir kullanılan “sözlü tarih” yöntemiyle, yarı-yapılandırılmış derinlemesine mülakatlar aracılığıyla, Türkiye’de ve Yunanistan’da saha araştırması yürütülmesi planlanmıştır. Bu saha araştırmasında, ikinci ve üçüncü kuşak mübadillere, mübadeleyle ilişkilendirilebilecek devlet, vatan, vatandaşlık, sınır, millet, kimlik gibi seçilmiş temel Uluslararası İlişkiler kavramlarını nasıl tanımladıkları sorulacak; “mübadillik halleri”yle bu kavramlar arasında kurdukları bağın ilişkiselliği anlaşılmaya çalışılacaktır.
Projede analiz birimi olarak birey ele alınmaktadır. Analiz seviyesinde ise, ampirik ve mantıksal tümdengelimcilik seviyelerinin yanı sıra, felsefi seviyeden de konuya yaklaşma iddiası bulunmaktadır. Bu proje, inşacılığı felsefi bir kategori olarak kabul etmektedir. İnşacılığa göre, bilimin kendisi de dâhil olmak üzere, her şey, ajanlarla yapı arasında karşılıklı bir inşa süreciyle oluşur. Türkiye’de, çeşitli sebeplerle, birincil kuşak mübadillerle yeterince çalışılamamış, anıları ve çeşitli konulara yaklaşımları kayıt altına alınamamış, dolayısıyla “ajan” olabilme imkânları doğmamıştır. İkinci kuşak mübadillerin yaşları düşünüldüğünde, onlarla görüşmenin de imkânını kaybetmeden, bu çalışmada ikinci ve üçüncü kuşak mübadillerle konuşmak, onları inşacı bir perspektifle “ajan” olarak mübadele üzerine yapılan konuşmalara dâhil etmek, bu projenin temel amaçları arasındadır. Projede, bu inşa sürecindeki “ajan”lar olarak alan uzmanları ve mübadiller arasında, başka bir deyişle, nüfus mübadelesi çalışmaları ve Uİ arasında metodolojik bir köprü kurmak hedeflenmektedir. Kavramları normatif inşalar olarak görerek, “söz”e “tarih”i “yapıcı” bir rol vererek, “ajanların” hafızalarını ve hayat hikâyelerini bilginin kaynağı olarak kabul ederek; ontolojik ve epistemolojik sorular olan “ne?”, “nasıl?” ve “nereden biliyoruz?” sorularının cevaplarını, mübadillerle birlikte, yeniden inşa etmek imkânı üzerine tartışılacaktır.
Projede, mübadelenin 100. yılına atıfla, her iki ülkeden de mübadil kuşaklardan 100 kişiyle görüşülecek şekilde hazırlık yapılmaktadır. Mülakatlar Türkiye’de İstanbul ve çevresinde, Yunanistan’da Selanik ve çevresinde başlayacak ve gerekirse kartopu yöntemiyle genişleyecek şekilde planlanmaktadır. Proje iki ayaklı olarak tasarlanmaktadır. Birinci ayakta saha araştırmaları yapılacak, ikinci ayakta ise saha araştırmasından elde edilen veriler MAXQDA programı kullanılarak işlenecek ve analiz edilecektir. Projenin hazırlanması esnasında İstanbul’daki en büyük mübadele dernekleriyle, Selanik yakınındaki bir mübadele derneğiiyle iletişime geçilmiş ve işbirliği yapılması kararlaştırılmıştır. Proje ekibi, saha araştırmasını 2 kişilik gruplar halinde tamamlayacaktır.
Projenin yaygın etkisinin akademik boyutunu, proje bitiminde hazırlanacak olan kitap, ulusal ve uluslararası konferanslarda yapılacak sunumlar ve bursiyerlerden birinin doktora tezi oluşturmaktadır. Ayrıca mülakatlardan, araştırmacıların kullanımına sunulmak üzere bir arşiv oluşturulması planlanmaktadır. Proje bitiminde, mülakatlar sırasında çekilen fotoğraflardan oluşacak bir sergi, Türkiye’de ve Yunanistan’da proje bulgularını sunmak üzere toplantılar organize edilecektir. Projenin, mübadil dernekleri ve üniversiteler için de, yeni işbirlikleri yaratmak ve yeni konular çalışmak noktasında fayda sağlayacağını düşünüyoruz. Proje, 11. Kalkınma Planı çerçevesinde, “yaşlıların karar alma süreçlerine katılımı”, “göç alanında edinilen tecrübelerin ulusal ve uluslararası platformlarda paylaşımı”, “STK’ların proje hazırlama ve fon bulma kapasitelerinin gelişimine katkı”, “STK faaliyetlerine yönelik farkındalığın artırılması” ve “STK’ların görünürlüğünün artırılması ve başarılarının kamuoyuyla paylaşılması” maddelerine uygun düşmektedir.